(Ова е гостински текст на Борис Ристовски, кој верува дека проблемот со јавниот превоз е поголем од промената на навиките за електронските картички, а можностите за ЈСП се уште поголеми.)
Eдна од мерките за намалување на загадувањето на воздухот е препораката за користење на јавниот превоз наместо возење автомобил. Самата препорака е во ред, но проблемот е што јавниот превоз во моментов „касни“ во поглед на модернизирањето кое веќе го започнаа изминативе години. Ширењето на улиците, бројот на увезени автомобили и сообраќајниот метеж укажуваат дека автобусот најчесто не е прв избор за транспорт на жителите на Скопје. Идеално, автобусот би требало да е трет избор, веднаш по возењето велосипед и пешачење, со оглед на кратките дистанци на дневниот транспорт.
Возниот парк на ЈСП Скопје (Image Courtesy of facebook.com/jspskopjesk)
Во изминатите неколку години, кај ЈСП евидентни се воведените новитети:
- освежен возен парк,
- нови (именувани) автобуски постојки,
- електронски информативни табли за возен ред,
- воведување на GPS лоцирање на автобусите,
- воведување на електронски картички.
Именувани и обновени постојки (Image Courtesy of facebook.com/SkopskaJSP)
Со децении не беше направено никакво подобрување на јавниот превоз, ниту промена на возниот ред. ЈСП изминативе години работи со загуба од речиси еден милион евра годишно (а во меѓувреме ЈСП ќе обезбеди 12 милиони евра во следните 5 години за изградба на Панорамското тркало, #GoFigure). Овие загуби меѓу другото се должат и на отсуството на механизми за спознавање на навиките на патниците, контрола на терен, лошата оптимизација на линиите односно дефинирање на возниот ред и отсуство на дополнителни маркетинг услуги. Незадоволството на граѓаните по воведувањето на промените беа бројни, коментари и дискусии ги преплавија новите медиуми најчесто околу:
- покачувањето на цената за одредена група патници,
- квалитетот на набавените автобуси,
- нецелосното поставување на новите постојки,
- недостатокот од информативни печатени табли за возен ред и мапа на линии,
- исписот за името на постојката (и на латиница, особено важно за странци),
- поставеноста на информативната табла во спротивен правец од постојката,
- точноста на информациите за тоа кога еден автобус пристига,
- бесплатното возење на пензионери и студенти,
- хаосот кој настана со промотивниот период на картичките до крај на јануари.
Најголемата и најактуелна промена која ја направија е воведувањето на електронски картички и конечно исфрлање од употреба на хартиените (крајно неефикасни) картички.
Новите електронски картички на ЈСП
Со новиот ценовник и ограничувања, најпогодена е групата патници кои се возеа со приватните автобуси и оние кои користеа картичка за 10 возења, кои сега плаќаат околу 40% поскапо возење. Со почетокот на годината настана конфузија околу електронските картички. До дел од граѓаните воопшто не стигнала информацијата за промената, дел одлучија да ја игнорираат најавената промена мислејќи дека има време, а дел имаат проблем со системот на надополнување на картичките. Грешката со промотивниот период во кој неперсонализирана картичка со 5 возења чинеше поефтино од дополнување на картичка предизвика постојано купување нова картичка што резултираше со недостиг на картички, а ЈСП мораше да воведе кампања со слоган „Не ја фрлај, дополни ја“.
Иако електронските картички беа воведени неколку месеци пред официјално да се укинат хартиените, сепак воведувањето на електронските услуги доцни. Не постои можност да се провери состојбата, да се дополни картичката онлајн, има работно време и ограничен број на физички локации каде може да се направи надополнување, а плаќањето со мобилен уред ограничено е на еден мобилен оператор и притоа потребна е претходна регистрација на надворешен сервис (MobiPay). Купувањето на картичка во автобус е по многу повисока цена отколку да се дополни самата картичка.
Во моментов ЈСП подобро функционира офлајн, отколку онлајн. Веб страната е креирана во 2009 година, без нови функционалности во меѓувреме, недостасува верзија на страната оптимизирана за мобилни уреди, недостасува официјална мобилна апликација за возниот ред. Беше креиран нов сајт http://skopska.mk кој е од информативен карактер, а од скоро беше пуштен првиот сервис за планирање на патувањата кој делува прилично комплициран за користење.
Новиот планер на ЈСП
Оваа година би требало да е година на ЈСП, година во која може да направат значително голем скок во подобрување на јавниот превоз и на услугите за граѓаните. Воведувањето на GPS локатори и уреди за електронска евиденција на возењата генерираат податоци со чија анализа може да се направи голема оптимизација и подобрување на јавниот превоз. Но дали ЈСП е подготвен за тоа?
Информација за секој автобус посебно каде се наоѓа во градот во секој момент, колку патници има во него, кога е најголем бројот на патниците, каде има застој во сообраќајот, дали возачот ги почитува сообраќајните правила, колку станици просечно се вози патник, кои линии се оптоварени и треба да се пуштат дополнителни автобуси, а кои се непотребни, демографски информации од персонализираните картички.. ова се само дел од информациите што може да се извлечат од огромниот број на податоци со кои располага ЈСП. Со анализа на овие податоци, ЈСП може да ги подобри своите услуги, да направи оптимизација и прилагодување според потребите на граѓаните, а со тоа да направи високи финансиски заштеди, уште првата година.
Прашање е дали софтверското решение кое ЈСП го набави за електронските услуги има опција за анализа на податоци, следење на сообраќајот во реално време и генерирање на извештаи (со оглед на тоа дека се работи за Big data). Набавувањето на алатките и делумната имплементација на системот не се доволни за модернизирање на јавниот превоз. До сега, информациите кои се добиваа со месечните или хартиените картички даваа податок за обемот на продажба, но ништо повеќе од тоа.
Ослободувањето на возачот од продажба на картички, напуштањето на хартијата не се целите на ова модернизирање. Главната цел на ЈСП треба да е персонализирана картичка за секој патник. Со персонализацијата се добиваат дополнителни (демографски) информации, а со тоа и персонализирање на услугите. ЈСП може да добие точна и прецизна слика за навиките и потребите на нивните патници и врз база на тоа да врши оптимизација. Акцентот сега е на неперсонализираните картички како наједноставна форма, но тоа не е воопшто поентата. Неперсонализираните картички треба да се користат само од странци, оние кои сакаат да го задржат своето движење во приватност и во инцидентни случаи.
Недостасува можност за најава онлајн на системот со цел увид на состојба, дополнување, следење на сопствените трошоци, информации за возниот ред, препорака за промена на каков тип на услуга се користи и сл. Во Холандија патниците ја валидираат картичката при секој влез и излез од автобусот, а им се наплаќа во зависност од бројот на изминати автобуски станици. Доколку некој заборави да валидира картичка при излез, се наплаќа како да се возел до крајната станица, како мотивација за сите патници да се потрудат да учествуваат со реални информации во системот.
Рекламите исто така генерираат приход за ЈСП (Image Courtesy of facebook.com/SkopskaJSP/)
Покрај плаќањето за услуги, дел од приходот доаѓа преку рекламирањето. Во маркетингот иако веќе може да забележиме некаков напредок, сепак може да се направи повеќе со оглед на тоа дека автобуските постојки, автобусите (внатре и надвор), а и самите картички се одличен медиум и може да се користат како простор за рекламирање. Може да се таргетира приватниот сектор преку посебни пакети (брендирани картички за вработени, спонзорирање на картички со Х возења како реклама и сл.).
За почит е организирање на „Скопски автобуски хакатон“ и натпреварот за „Паметна автобуска постојка“ кој ЈСП го спроведоа заедно со Фондот за иновации и Технолошки развој, Министерството за образование и наука и Град Скопје. Препознаена е можноста за нови продукти, користат краудсорсинг да дојдат до нив. Исто така за почит е и поврзувањето со Google Maps со информации за возниот ред, кој не е ажурен во целост, но е доволно информативен за некој кој не ги знае линиите на ЈСП.
Во моментов најважно е ЈСП да ги отвори податоците кои ги собира со новите механизми, истите ќе бидат од огромна корист на ентузијастите и бизнисите за развој на нови електронски сервиси и апликации. Воедно може да го искористат како дополнување на сопствените капацитети за употреба на овие податоци со цел подобрување на целокупниот јавен превоз. Секако, Град Скопје може да учествува во подобрувањето преку доделување на третата лента од булеварите ексклузивно за автобусите и таксистите.
Фокусот на ЈСП во блиска иднина треба да се постави на:
- секој патник да има персонализирана картичка
- дополнување и плаќање онлајн и преку автомати на автобуските станици
- поврзување на автобусите и патниците на онлајн системот
- подобрување на маркетинг и адвертајзинг услугите
- отварање на податоците и градење на нови корисни сервиси
- оптимизација на возниот ред и подобрување на линиите
[…] е одлично решение. Имплементацијата на истото, не баш. Најголемиот проблем е со ограничувањето […]
Абтобусот трет избор? Кратки дистанци? Абе ти не си саглам!
nadopolni ja ama kade? online ne moze a i zosto da im gi dadam unapred parite, aj mene nekoj neka mi dade plata unapred
Крајно неефикасни биле хартиените? Не знам како не им е срам на овие од ЕУ уште да работат со хартиени билети. Ај штом авторот на текстот е по ефикасноста нека објасни што ќе се случува со странците кои користат автобус тука и ги фрлаат пластичните картички? Колку време е потребно да се распадне пластиката, а колку хартијата? Рециклирање фала богу немаме. Како некој ќе купи билет за едно возење? Билет за 24 часа? Во многу погрешна насока тргна “модернизацијата”.
Одлична анализа, браво.
Персонализираните картички се потребни за правење демографика на патниците, а со тоа и анализа на потребите на истите. Без податоци можеме само да нагаѓаме.
Исто се согласувам за сподделување на податоците. ЈСП ќе се изненади како младите ќе најдат цели нови бизнис модели за бизнис околу истите.