Во моменти кога пазарната вредност на Bitcoin се намали под 20.000 US долари се разгореа дискусиите за дали всушност оваа криптовалута има вистинска вредност или е само една маестрална пирамидална шема. 

Многумина мислеа дека ланскиот скок до 69.045 долари ќе го лансира Bitcoin-от уште повисоко. Но, масивната инфлација низ целиот свет натера многумина инвеститори да си ги повлечат средствата од крипто сферата. Војната меѓу Русија и Украина беше како катализатор кога станува збор за намалување на цената, иако многумина го мислеа спротивното. 

Секако, тука се и намалувањето на наградите од Crypto.com, замрзнувањата на повлекувањата пари од Целсиус, како и шокот со Тера Луна, и нивниот стабилен коин. Не смееме да го заборавиме и Елон Маск: 

Од друга страна пак, многу држави ги валидираат криптовалутите и дозволуваат нивно користење како замена на реалните пари. Исто така Мајкл Сејлор од MicroStrategy пред неколку дена купи Bitcoin во вредност од 10 милиони долари. 

Крипто светот е во тотален хаос, што ја оправдува и волатилноста. 

Кога станува збор за крипто, не може да се направи ниту еден чекор пред да се посвети внимание на Bitcoin-от. 

Има две страни на приказната:

1. Првата е дека Bitcoin-от е дигитално злато и виртуелна валута која не може да биде контролирана од ниту една влада и дека нема потреба од банки да верифицираат трансакции, што му дава интринзична вредност.
2. Втората страна е дека дигиталните валути немаат никаква корист, а со тоа ни интринзична вредност и ќе пропаднат. 

Иако има добри аргументи и за едната и за другата страна, во овој серијал ќе се задржам на технолошките аспекти и функцонирањето на Bitcoin протоколот.Нема да има никакви предикции за тоа дали цената ќе оди нагоре или надолу, и сите примери и имиња што ќе бидат искористени се тотално измислени за да се сфати концептот поубаво.

За да одговориме на прашањето што значи да се поседува еден Bitcoin, прво треба да го направиме од почеток, исто како што го направил Сатоши Накамото кој е се уште во криење (ако станува збор воопшто за вистинска личност) и останува анонимен до ден денес.

Во текот на серијалот ќе ги разјасниме термините како дигитални потписи, приватни и јавни клучеви, доказ за работа (proof of work),  и криптографски хеш функции.

Bitcoin-от е првиот имплементиран пример на криптовалута. Сега има илјадници други на крипто берзите и разбирање на работите од технички аспект може да ви помогне да сфатите зошто криптовалутите станаа толку популарни во последниве неколку години.Наместо да давам пример за тоа како копањето на Bitcoin е слично како копањето на злато, ќе започнеме со дигитални потписи и леџери (леџер – книга или колекција од финансиски сметки).

Основите на Bitcoin

Кога излегувате со вашите пријатели, сигурно се случува да некој плати со картичка и потоа вие да му дадете кеш. Ако ова се случува често, тогаш можеби користите апликација како SplitWise или пак имате запис од тоа кој колку пари должи, и на кого.

Да кажеме дека сте отишле на одмор или пак некаде на викенд со вашите пријатели Стефан, Никола и Марија. За да не давате точно пари на секое излегување во ресторан или на кафе, решавате дека е подобро некој да чести ручек, другиот да чести вечера, и слично. Бидејќи нема сите да јадете и да пиете исто, на крајот на денот е логично да се раздолжите за да бидете на чисто.

Наместо да ги помните сите бројки, решавате дека ќе си чувате запис за тоа кој колку платил, и за кого.

Еве еден пример како би изгледала ситуацијата по одморот:

• Марија плати 200 денари за Стефан.
• Стефан плати 400 денари за Никола.
• Никола плати 300 денари за Вас.
• Вие сте платиле 100 денари за Марија.

Овој запис треба да биде јавен за сите што учествуваат во плаќањето, во вид на вебсајт или апликација каде што може учесниците да внесат запис. Пред да си појдете назад дома, го гледате записот и се раздолжувате еден со друг со давање или земање на пари.

Ако се имате задолжено повеќе отколку што имате дадено, тогаш давате пари во на луѓето на кои им должите. А ако имате дадено повеќе отколку што имате потрошено, тогаш си земате пари од оној кој ви должи.

Протоколот по кој се водите е прилично едноставен:

1. Секој од вас може да додаде запис во леџерот
2. На крајот на одморот се раздолжувате со реални пари (денари)

Ваквиот систем има проблем. Штом секој може да додаде запис, што би го спречило Стефан да запише дека Никола му должи 1000 денари, без Никола да го потврди тоа?

Никола може да каже дека не должи ништо, но од каде би можеле вие и Марија да знаете кој е во право?

Како може да веруваме дека записите се веродостојни?

За да се оневозможи ситуацијата каде што Стефан може да додаде дека Никола му должи пари без никој друг да потврди се додава мала комплексност во системот.

Тука доаѓа првиот дел од криптографските елементи кои се користат во Bitcoin протоколот – дигитални потписи.

Исто како и нормалниот потпис со рака и пенкало, тука идејата е дека секој треба да додаде некој вид на потпис до секој запис (трансакција) што докажува дека ја има видено, и дека ја потврдува.

Исто така, треба да биде невозможно за било кој друг да може да фалсификува туѓ потпис. Првенствено, се чини дека дигиталните потписи треба да се невозможни. Секоја информација што стигнува до компјутерот може да се прочита и да се копира.

Ако некој ви прати документ можете да го копирате и да направите нов.

Како тогаш се избегнуваат фалсификати кога се во компјутерот може да се ископира?

Приватни и јавни клучеви

Начинот на кој се решава овој проблем е со користење на приватни и јавни клучеви. Всушност, тоа се само низи од бројки или карактери.

Приватниот клуч често може да го сретнете и како таен клуч (private key, secret phrase, seed phrase). Кога правите акаунт на Metamask, Trust, Ronin, или каков било друг децентрализиран паричник, самиот процес ве опоменува да ги запишете зборовите од вашиот приватен клуч на некое сигурно место.

Приватниот клуч треба да го чувате и да не го споделувате со никого.

Во реалниот свет, рачниот потпис ви изгледа исто без разлика на каков документ се потпишувате. Истиот потпис ќе го користите кога се потпишувате на работа, во банка, или во полиција.

Но, реалниот потпис може лесно да се фалсификува. Сигурно во основно или средно имате пример од некој кој го има фалсификувано потписот од своите родители за да бега од часови, или пак да глуми дека е болен. Професорот единствено може да го спореди вистинскиот потпис со фалсификатот и да процени дали е валиден или не. Во компјутерскиот свет, фалсификатите се невозможни.

Дигиталниот потпис е многу подобар и посигурен од реалниот, бидејќи се менува за различни документи. Доколку некој смени и еден бит, целиот изглед на потписот се менува. Тоа се случува бидејќи самиот потпис зависи од документот кој се потпишува, и вашиот приватен клуч.

Сите елементи и работи што ги гледаме во компјутерот се направени од нули и единици.

• Да кажеме дека документот во бинарниот код изгледа вака: 01001101111011110111.
• А вашиот приватен клуч изгледа вака: 01011.
• Кога овие два броја поминат низ функција за потпишување, резултатот може да биде 000111001101.
• Овие бројки се чисти примери за да биде појасно. Модерните компјутери користат или 256 или 512 бита. Секој бит претставува една бројка во бинарниот код.

Бидејќи има две варијабли во дигиталниот потпис, никој не може да го ископира и да го стави на друг документ. Доколку проба да го направи тоа, резултатот нема да биде ист, туку ќе излезат чкртаници или корумпирана слика од потписот, и секако, различен бинарен број. 

Е сега, освен потпишувањето, треба да има и начин на кој се проверува дали потписот е валиден.

Тука јавниот клуч има голем удел.

Се користи функција за верификација која го гледа документот, потписот, и јавниот клуч за да одреди дали потписот е валиден или не. Тука има три елементи на самата функција.

Невозможно е да се најде валиден потпис ако не е искористен точниот таен клуч.

Единствената стратегија за фалсификување на дигитален потпис е чисто погодување на рандом потписи преку јавниот клуч, додека не се стигне до точниот одговор.

На прв поглед, ова може да се чини како несигурно, бидејќи има само 2^256 можни комбинации со 256 бита.

Но, овој број е енормно голем.

Чисто колку да можете да си го замислите. Доколку секој човек на планетата Земја генерира нова Bitcoin адреса за секој човек што некогаш живеел, секоја секунда од секој ден во нивниот живот, би имале само 0.0000000000000002% од сите можни адреси.

За појаснување, Bitcoin ја користи SHA256 хеш функцијата.

Еве и визуелна репрезентација за големината на овој број:

Доколку се верификува потписот, може да бидеме екстремно сигурни дека единствениот начин на кој бил направен е доколку потпишувачот го знае приватниот клуч што е поврзан со јавниот клуч.

Супер, сега кога ќе отидете на одмор со Марија, Стефан и Никола, ќе можете да бидете сигурни дека никој друг нема да може да го фалсификува вашиот потпис кога излегувате во ресторан. Но, ова не значи дека моделот е перфектен. Има уште многу работа додека да се стигне до она што е револуционерно за Bitcoin. 

Во наредниот дел ќе ги разгледаме проблемите што можат да настанат со користење на ваквиот едноставен систем, како и подобрување на протоколот.

Втор дел наскоро…